Nhật Bản là một đất nước có nhiều vườn cảnh, với nhiều phong cách khác nhau. Nghề tạo vườn cảnh ở Nhật có khoảng 1300 năm lịch sử. Khởi đầu ở nước Nhật, một ngôi vườn không có gì hơn ngoài một khu vực được bao quanh bởi đá, một sợi dây thừng hay một rào chắn.
Người Nhật xem ngôi vườn như là mộit nơi thờ phụng thiên nhiên, dù cho là một nhảnh vườn nhở, một ban công hay một khu vườn đi dạo thoáng đãng … Bất cứ mùa nào hay bất cứ lúc nào, vườn Nhật cũng mang đến cho chúng ta sự yên tĩnh sống động của vạn vật và thiên nhiên.
Theo người Nhật, một ngôi vườn không phải là một mảnh thô ráp của thiên nhiên được đóng khung trong bốn bức tường. Mà ngôi vườn phải là những hình thể trong thiên nhiên được tái hiện trong một khoảng không gian như: một phong cảnh, bầu trời trong khung cảnh đó, đại dương bao bọc xung quanh, và những chi tiết ở trong chúng là những viên đá, cây cối, dòng suối. Ngôi vườn cũng có thể là một thể hiện thời khắc của thiên nhiên như: sự di chuyển của ánh sáng trong ngày, chu kỳ bốn mùa với những thay đổi quyến rũ của chúng cũng như dấu vết mà chúng để lại trên cây cỏ.
Lịch sử phác họa, thiết kế vườn Nhật từ xa xưa đã chịu ảnh hưởng cả những tranh vẽ Trung Quốc, có một số cảnh vườn còn cho thấy rõ nét ảnh hưởng này. Và cũng cho thấy người Nhật thời bấy giờ đã nắm vững được nguyên lý tạo vườn cảnh du nhập từ bán đỏa Triều Tiên và Trung Quốc từ thế kỷ thứ 7.
Người Nhật đã phát triển được một phong cách thiết kế vườn riêng biệt, phong cảnh lúc nào cũng rất gây ấn tượng: bờ biển với những hòn đào lô nhô, những tảng đá khổng lồ, những vách đá dựng đứng, gây những cảm xúc rất mãnh liệt. Nhưng thân cây bị gió đùa, cành nhánh bị bào mòn trơ trọi. Xa xa là những rặng núi lởm chởm với những cánh rừng, những dòng suối lẩn khuất trong thung lũng, cánh đồng … Rõ ràng người Nhật biết cách bố trí ao hồ và sử dụng những tảng đá hay những hòn đá nhỏ tượng trưng cho biển và đảo, với những mô đất tượng trưng cho núi. Mà người ta có thể thấy những nét tương tự ở những khu vườn tại các vùng khác ở châu Á.
Sakhuteiki là cuốn sách cổ nhất của Nhật bàn về việc thiết kế vườn cảnh, nói chúng ta rằng: những hòn đảo trong một cái ao phải trông giống những mảng sương mù, mỗi hòn đảo phải lệch lạc với những đường nét uốn éo. Biên giới giữa đất với nước phải làm bằng những hòn cuội nhỏ tượng trưng cho một bãi biển bằng cát. Bờ biển phải luôn có vẻ hoàn chỉnh ngay cả khi mặt nước chỉ lên xuống một chút. Và phải đặt các vật cho đúng vị trí mà chúng cần phải có. Khi sắp xếp đá, trước hết chúng ta phải đặt hòn đá quan trọng, rồi đặt hòn đá thứ hai… Điều này tạo ra nét thẩm mỹ giữa các hòn đá. Kể từ đấy, các nhà thiết kết vườn của Nhật luôn tuân theo nguyên tắc này.
Những ngôi vườn thường tái hiện bởi các mùa như: cây thay lá theo mùa … nhằm nhấn mạnh sự thay đổi và thể hiện thời gian trôi qua. Ví dụ như hao anh đào nở là nét đặc trưng của Nhật diễn tả niềm vui say sưa khi mùa xuân đến và cuộc sống lại sinh sôi.
Những yêu tố lôi cuốn khách viếng thăm, khiến cho họ cảm thấy mình như một người, dự phần vào thế giới cảnh vật là nhờ vào khu vườn, như là một phiên bản của một phong cảnh thiên nhiên. Nó bổ sung cho trí tưởng tượng của người thưởng ngoạn, khiến họ nhìn ngắm cảnh trí như một khung cảnh thiên nhiên.
Vườn Thiền cũng chính là vườn Nhật là nới để các Thiền gia ở Nhật mượn cảnh của thiên nhiên để nội hướng, định tâm. Nét chung của vườn Thiền là đơn giản và thanh tịnh. Nét đơn giản này được thể hiện rất tinh tế, công phu và nghệ thuật. Công phu trong vườn Thiền là những bí ẩn khó lý giải. Gần như không ai cảm thụ giống nhau khi cùng đứng trước và thưởng ngoạn một vườn Thiền.
Chẳng hạn như khu vườn khô (karesansui) ở Long An Tự (Ryoan-ji) mỗi người có cách cảm nhận khác biệt nhau. Một số người cho rằng đó là đại dương bao la rải rác những hòn đảo. Những người khác thì cho rằng đấy là những con hổ con quây quần bên hổ mẹ.
Vào thời Kamamura ở thế kỷ thứ 13, những người thiết kế vườn Nhật mê say ứng dụng những khuynh hướng mới nhất của Trung Quốc. Thời đó, Trung Quốc chuộng nhất là loại tranh suiboku-ga ( tranh thủy mặc, tranh vẽ bằng mực tàu ) đơn sắc. Rập theo phong thủy cách vẽ này, các nhà làm vườn tuyển chọn những khối đá có hình thù đặc biệt, tượng trưng cho nui non mọc lên trên những bãi cát trắng tượng trưng cho biển. đây là phong cách karesansui (cảnh khổ) một phong cách trở nên lý tưởng thời Muromachi (thế kỷ 14 và 15). Phong cách karesansui chủ yếu thịnh hành ở các thiền viện, vì nó diễn tả đước cái tinh thần khắc khổ cảu thiền được theo đuoi thời bấy giờ.
Đồng thời vào thế kỷ thứ 13 trà được du nhập và Nhật Bản từ Trung Quốc. Cho đén thế kỷ 15, việc uống trà trở thành môn trà đạo tại Nhật Bản. Trà đạo ảnh hưởng rất lớn đến cách thiết kế vườn.
Vào các dịp lễ, có khách viếng thăm. Các trà đạo sư sắp xếp những hòn đá một cách vừa thẩm mỹ vừa thích hợp, để sao cho khách đến trà thất có thể bước đi trên đó mà không phải giẫm lên rong rêu trong vườn. Để chiếu sáng lối đi vào những dịp lễ ban đêm, họ dùng cùng một kiểu đèn đá vẫn thường thấy dọc theo các lối đi ở các đền chùa. Những chiếc đèn đá này nhanh chóng trở thành những vật trang trí trong vườn được ưa chuộng và đã trở nên một phần không thể thiếu của các ngôi vườn cổ truyền của Nhật.
Tin khác
Thiết kế bởi EITS